Altay mitolojisi, Altayların inanç ve kültürlerinin mitolojik bütününü tanımlamak için kullanılan bir terim. Altay kamlığını (şamanizm) içine alan daha geniş bir tanımlamadır.
Altaylıların mitolojisinde, hem evrenin üç katmanı (göksel, yeryüzü ve yeraltı) hem de Altay mitolojisinin sayısız karakterinin, kahramanlarının yaşadığı birçok alan bulunur.
Ülgen tüm göksel ruhların efendisidir. İnsanların asıl yaratıcısı olan güç dokuzuncu cennette yaşar. Silahı şimşek ve ışıktır. Aşağıda göksel ateş tanrısı Yalkın bulunur. Potanin'e göre "Altay-Hakass Kuday", üst dünyanın başını temsil ediyordu.1
Şaman ruhlarla insanlar arasında bağlantıyı sağlayan kişidir. Şamanın giysilerindeki her bir takının özel bir adı ve anlamı bulunur.2 Altay şamanizminde ve mitolojisinde, ayı önemli bir hayvan olarak görülür.3
Ee: Sahip anlamında kullanılan bir kelimedir ve koruycu ruhları tanımlar.4 İyelik eki ile "Eezi" (Türkçe: İyesi) biçiminde rastlanır.
Tanrı Ülgen, beyaz kutsal dişi ruh olan (Ak-Ene) yardımıyla var olan her şeyin yaratılmasını sağladı. Altay Yaradılış Destanı'nda anlatıldığına göre; bir kuşa dönüşerek uçmakta olan Ülgen bir süre sonra Ak-Ene'nin verdiği ilhamla suya dalarak toprağı çıkarmış ve yeryüzünün yaratılışı başlamıştır. Yaratılış altı gün sürdü. Ülgen sadece yeryüzünü, göğü, güneşi, ayı, gökkuşağını, gök gürültüsünü, ateşi değil, aynı zamanda kemikleri sazlıktan, bedeni kilden yapılan ilk insanı da yaratmıştır. Bir köpek (Iyt > Türkçe: İt) yarattı ve ona ilk insanı korumasını emretti. Maydere ve Mandişire adlı kahramanları da yarattı. Selden önce, Nama'ya bir sal inşa etmesini ve tüm hayvanları ve kuşları ona bindirmesini emretti.
Dünya bir deniz idi, ne gök vardı ne bir yer!
Uçsuz bucaksız sonsuz sular içreydi her yer,
Tanrı Ülgen uçuyor, yoktu bir yer konacak,
Uçuyor arıyordu katı bir yer, bir bucak.
Altay Türkleri bir gün dünyanın sonunun geleceğine inanmaktadırlar. Bu güne “Kalgançı Çak” adı verilir. Bu konuda iki manzum efsane tespit edilmiştir. Bunlardan biri Teleüt Türklerine, biri de Telengit Türklerine aittir.
En sonunda Ülgen: “Ölüler, kalkın!” diye bağırınca5 bütün ölüler dirilecektir. Ölüler yerden, denizden, ateşten, bulundukları her yerden çıkacaklardır.
Orijinal kaynak: altay mitolojisi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Homo Eurasicus, Sosyal iletişim sistemlerinde: VI Tüm Rusya Bilimsel ve Pratik Konferansı: Kolektif Monografi - Moskova, Berlin: Doğrudan Medya, 2015 — 373 с. — ISBN 978-5-4475-5872-7 ↩
Altayca - Türkçe Sözlük, N. A. Baskakov, T. M. Tosçakova, Çeviri: Emine Gürsoy Naskali, Muvaffak Duranlı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999 (Sözlüğün pek çok yerinde hem madde başlığı olarak hem de maddeler içerisinde alt açıklamalar şeklinde şaman giysisine dair bilgiler verilmektedir.) ↩
Maddi kültür ve mitoloji: Makale koleksiyonu / Etnografya Enstitüsü. N.N. SSCB Bilimler Akademisi'nden Miklouho; otv. ed. B.N. Putilov. - Leningrad: Nauka, 1981. - 227 s. - (Antropoloji ve Etnografya Müzesi Koleksiyonu; т. 37) ↩
Altayca - Türkçe Sözlük, N. A. Baskakov, T. M. Tosçakova, Çeviri: Emine Gürsoy Naskali, Muvaffak Duranlı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999, Sayfa: 80 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page